060 surah
ھي سورة مَدَنِیَّۃٌ آھي . ھِن ۾ 13 آيتون ۽ 2 رڪوع آھن
قرآن مجيد
مُترجم: عبدالسلام ڀُٽو
يٰٓاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا لَا تَتَّخِذُوْا عَدُوِّيْ وَعَدُوَّكُمْ اَوْلِيَاۗءَ تُلْقُوْنَ اِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوْا بِـمَا جَاۗءَكُمْ مِّنَ الْحَقِّ ۚ يُخْرِجُوْنَ الرَّسُوْلَ وَاِيَّاكُمْ اَنْ تُؤْمِنُوْا بِاللّٰهِ رَبِّكُمْ ۭ اِنْ كُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَادًا فِيْ سَبِيْلِيْ وَابْتِغَاۗءَ مَرْضَاتِيْ ڰ تُسِرُّوْنَ اِلَيْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ ڰ وَاَنَا اَعْلَمُ بِـمَآ اَخْفَيْتُمْ وَمَآ اَعْلَنْتُمْ ۭ وَمَنْ يَّفْعَلْهُ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاۗءَ السَّبِيْلِ 1
اي ايمان وارؤ! توهان منھنجي ۽ پنھنجي دشمنن کي دوست نه ٺاهيو حالانڪه توهان وٽ جيڪو سچو دين آيو آهي، هي ماڻهو ان جو انڪار ڪن ٿا پوءِ به توهان انهن ڏي لڪي دوستي جا هٿ وڌايو ٿا. هي ماڻهو ته (ان ڪري) رسول سڳوري ۽ توهان کي جلا وطن ڪن ٿا جو توهان پنھنجي پالڻھار تي ايمان آندو آهي. جيڪڏهن توهان منھنجي راهه ۾ جھاد ڪرڻ ۽ منھنجي رضامندي حاصل ڪرڻ لاءِ نڪتا آهيو ته (پوءِ انهن سان دوستي نه رکو) توهان جو ڪجهه لڪايو ٿا يا ظاهر ڪريو ٿا مان سڀ ڄاڻان ٿو. (هاڻي) توهان مان جيڪو به اهڙي حرڪت ڪندو (پڪ سمجهو ته) هو سڌي رستي کان گمراهه ٿي ويو.
— عبدالسلام ڀُٽواِنْ يَّثْقَفُوْكُمْ يَكُوْنُوْا لَكُمْ اَعْدَاۗءً وَّيَبْسُطُوْٓا اِلَيْكُمْ اَيْدِيَهُمْ وَاَلْسِنَتَهُمْ بِالسُّوْۗءِ وَوَدُّوْا لَوْ تَكْفُرُوْنَ 2ۭ
جيڪڏهن هي (ڪافر) توهان کي ڪٿي قابو ڪري وٺندا ته هو توهان سان دشمنن وارو سلوڪ ڪندا ۽ پنھنجي هٿن ۽ زبانن (يعني طعنن تنڪن) جي ذريعي توهان کي وڏي تڪليف پھچائيندا. هي ته چاهين ٿا ته توهان (ڪنهن به طريقي سان) ڪافر ٿي وڃو.
— عبدالسلام ڀُٽولَنْ تَنْفَعَكُمْ اَرْحَامُكُمْ وَلَآ اَوْلَادُكُمْ ڔ يَوْمَ الْقِيٰمَةِ ڔ يَفْصِلُ بَيْنَكُمْ ۭ وَاللّٰهُ بِـمَا تَعْمَلُوْنَ بَصِيْرٌ 3
قيامت جي ڏينھن توهان کي مٽي مائٽي ۽ توهان جو اولاد ڪوبه فائدو نه پھچائي سگهندا. الله تعالى توهان سڀني جي وچ ۾ جدائي وجهي ڇڏيندو. الله تعالى توهان جي عملن کي خوب ڏسندڙ آهي.
— عبدالسلام ڀُٽوقَدْ كَانَتْ لَكُمْ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِيْٓ اِبْرٰهِيْمَ وَالَّذِيْنَ مَعَهٗ ۚ اِذْ قَالُوْا لِقَوْمِهِمْ اِنَّا بُرَءٰۗؤُا مِنْكُمْ وَمِـمَّا تَعْبُدُوْنَ مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ ۡ كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاۗءُ اَبَدًا حَتّٰى تُؤْمِنُوْا بِاللّٰهِ وَحْدَهٗ ٓ اِلَّا قَوْلَ اِبْرٰهِيْمَ لِاَبِيْهِ لَاَسْتَغْفِرَنَّ لَكَ وَمَآ اَمْلِكُ لَكَ مِنَ اللّٰهِ مِنْ شَيْءٍ ۭ رَبَّنَا عَلَيْكَ تَوَكَّلْنَا وَاِلَيْكَ اَنَبْنَا وَاِلَيْكَ الْمَصِيْرُ 4
توهان ماڻهن جي لاءِ ابراهيم ($) ۽ ان جي ساٿين جي طريقي ۾ بھترين نمونو موجود آهي جڏهن انهن پنھنجي قوم کي چيو ته توهان الله تعالى کي ڇڏي جن جي پوڄا ڪريو ٿا بيشڪ اسان انهن کان ۽ توهان کان بيزار آهيون. اصل ۾ اسان توهان (جي عقيدي) جا ئي انڪاري آهيون ۽ (اڄ کان) اسان ۽ توهان جي وچ ۾ هميشه رهڻ واري دشمني ۽ نفرت شروع ٿي وئي آهي. (اها ايستائين رهندي) جيستائين توهان هڪ اڪيلي الله تي ايمان نه آڻيندا (باقي ان جو هي عمل پيروي جوڳو نه آهي ته) ابراهيم ($) جو پنھنجي پيءُ کي اهو چوڻ ته مان تنھنجي لاءِ ضرور (الله تعالى کان) معافي گهرندس. حالانڪه مان تنھنجي فائدي لاءِ الله تعالى جي طرفان ڪنھن به شيءِ جو اختيار نٿو رکان. (پوءِ ابراهيم $۽ سندس ساٿين هي دعا گهري ته:) اي اسان جا پالڻھار! اسان توتي ڀروسو ڪيو، توڏي ئي رجوع ڪيو آهي ۽ (هر شيءِ جو) موٽڻ توڏانهن ئي آهي.
— عبدالسلام ڀُٽورَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِّلَّذِيْنَ كَفَرُوْا وَاغْفِرْ لَنَا رَبَّنَا ۚ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَزِيْزُ الْحَكِيْمُ 5
اي اسان جا پالڻھار! اسان کي ڪافرن جي لاءِ آزمائش نه بنائجانءِ ۽ اي اسان جا پالڻھار! اسان کي معاف فرماءِ. بيشڪ تون زبردست حڪمت وارو آهين.
— عبدالسلام ڀُٽولَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِيْهِمْ اُسْوَةٌ حَسَـنَةٌ لِّمَنْ كَانَ يَرْجُوا اللّٰهَ وَالْيَوْمَ الْاٰخِرَ ۭ وَمَنْ يَّتَوَلَّ فَاِنَّ اللّٰهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيْدُ 6ۧ
توهان مان جيڪو ماڻهو الله تعالى ۽ آخرت جي ڏينھن جي اچڻ جي اميد رکي ٿو ته ان لاءِ انهن ماڻهن (يعني ابراهيم $۽ سندس ساٿين) جي طريقي ۾ سھڻو نمونو موجود آهي پوءِ جيڪو ماڻهو منھن موڙيندو ته بيشڪ الله تعالى بي پرواهه تعريف جي لائق آهي.
— عبدالسلام ڀُٽوعَسَى اللّٰهُ اَنْ يَّجْعَلَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ الَّذِيْنَ عَادَيْتُمْ مِّنْهُمْ مَّوَدَّةً ۭ وَاللّٰهُ قَدِيْرٌ ۭ وَاللّٰهُ غَفُوْرٌ رَّحِيْمٌ 7
اميد آهي ته الله تعالى توهان جي ۽ جن سان توهان (الله تعالى ڪارڻ) دشمني رکي آهي تن جي دلين ۾ (اڳتي هلي ڪري) محبت پيد اڪري ڇڏي ۽ الله تعالى (هر شيءِ تي) قدرت رکندڙ آهي. الله تعالى وڏو معاف ڪندڙ ۽ وڏو رحم ڪندڙ آهي.
— عبدالسلام ڀُٽولَا يَنْهٰىكُمُ اللّٰهُ عَنِ الَّذِيْنَ لَمْ يُقَاتِلُوْكُمْ فِي الدِّيْنِ وَلَمْ يُخْرِجُوْكُمْ مِّنْ دِيَارِكُمْ اَنْ تَبَرُّوْهُمْ وَتُقْسِطُوْٓا اِلَيْهِمْ ۭ اِنَّ اللّٰهَ يُـحِبُّ الْمُقْسِطِيْنَ 8
جيڪي ماڻهو توهان سان دين جي معاملي ۾ نه وڙهيا آهن، نه ئي توهان کي پنھنجي گهرن مان ڪڍيو آهي الله تعالى انهن سان ڀلائي ۽ انصاف ڪرڻ کان توهان کي منع نٿو ڪري. بيشڪ الله تعالى انصاف ڪرڻ وارن کي پسند ڪندو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواِنَّـمَا يَنْهٰىكُمُ اللّٰهُ عَنِ الَّذِيْنَ قٰتَلُوْكُمْ فِي الدِّيْنِ وَاَخْرَجُوْكُمْ مِّنْ دِيَارِكُمْ وَظٰهَرُوْا عَلٰٓي اِخْرَاجِكُمْ اَنْ تَوَلَّوْهُمْ ۚ وَمَنْ يَّتَوَلَّهُمْ فَاُولٰۗىِٕكَ هُمُ الظّٰلِمُوْنَ 9
الله تعالى ته توهان کي رڳو اهڙن ماڻهن سان دوستي رکڻ کان جهلي ٿو جيڪي توهان سان دين جي معاملي ۾ وڙهيا آهن، توهان کي پنھنجي گهرن مان ڪڍيو آهي ۽ توهان جي ڪڍڻ ۾ (ٻين ماڻهن سان) هٿ ونڊايو آهي جيڪڏهن ڪير انهن سان دوستي رکي ته اهي ئي ظالم آهن.
— عبدالسلام ڀُٽويٰٓاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْٓا اِذَا جَاۗءَكُمُ الْمُؤْمِنٰتُ مُهٰجِرٰتٍ فَامْتَحِنُوْهُنَّ ۭ اَللّٰهُ اَعْلَمُ بِـاِيْـمَانِهِنَّ ۚ فَاِنْ عَلِمْتُمُوْهُنَّ مُؤْمِنٰتٍ فَلَا تَرْجِعُوْهُنَّ اِلَى الْكُفَّارِ ۭ لَا هُنَّ حِلٌّ لَّهُمْ وَلَا هُمْ يَحِلُّوْنَ لَهُنَّ ۭ وَاٰتُوْهُمْ مَّآ اَنْفَقُوْا ۭ وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ اَنْ تَنْكِحُوْهُنَّ اِذَآ اٰتَيْتُمُوْهُنَّ اُجُوْرَهُنَّ ۭ وَلَا تُمْسِكُوْا بِعِصَمِ الْكَوَافِرِ وَاسْـَٔــلُوْا مَآ اَنْفَقْتُمْ وَلْيَسْـَٔــلُوْا مَآ اَنْفَقُوْا ۭ ذٰلِكُمْ حُكْمُ اللّٰهِ ۭ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ ۭ وَاللّٰهُ عَلِيْمٌ حَكِيْمٌ 10
اي ايمان وارؤ! جڏهن به توهان وٽ مؤمن عورتون هجرت ڪري (مديني) اچن ته پھريائين انهن جي (ايمان جي) جانچ وٺندا ڪريو. الله تعالى کي ته انهن جي ايمان جي خوب خبر آهي. پوءِ جيڪڏهن جانچ ۾ توهان کي انهن جي مؤمنياڻي هجڻ جو يقين ٿي وڃي ته پوءِ انهن کي ڪافرن ڏانھن نه موٽايو (هاڻي هي عورتون) نه انهن ڪافرن لاءِ حلال آهن ۽ نه ئي ڪافر ماڻهو انهن مؤمنياڻين لاءِ حلال آهن، ۽ توهان انهن ڪافر مڙسن کي انهن جا حق مھر واپس ڪري ڇڏيو. هاڻي (توهان مؤمنن تي) انهن سان نڪاح ڪرڻ ۾ ڪوبه گناهه نه آهي. پر انهن کي حق مھر(ضرور) ادا ڪريو ۽ توهان به پنھنجي ڪافر گهر وارين کي پاڻ وٽ نه روڪي رکو ۽ کين (پنهنجو) ڏنل حق مھر واپس وٺو. ۽ ڪافر مڙس به مسلمان ٿيندڙ گهر وارين جا حق مھر واپس وٺن. الله تعالى جو اهوئي حڪم آهي، اهو ئي توهان جي وچ ۾ فيصلو ڪري ٿو. ۽ الله تعالى وڏو ڄاڻندڙ ۽ وڏي حڪمت وارو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَاِنْ فَاتَكُمْ شَيْءٌ مِّنْ اَزْوَاجِكُمْ اِلَى الْكُفَّارِ فَعَاقَبْتُمْ فَاٰتُوا الَّذِيْنَ ذَهَبَتْ اَزْوَاجُهُمْ مِّثْلَ مَآ اَنْفَقُوْا ۭ وَاتَّقُوا اللّٰهَ الَّذِيْٓ اَنْتُمْ بِهٖ مُؤْمِنُوْنَ 11
۽ جيڪڏهن توهان کي پنھنجي ڪافر گهر وارين جا حق مھر واپس نه مليا آهن ته پوءِ جيڪي عورتون هجرت ڪري توهان وٽ پھچن ته اُنهن جا حق مھر ڪافر مڙسن کي نه ڏيو بلڪه جن ماڻهن کي ڪافر گهر وارين جا حق مھر واپس نه مليا آهن انهن جي مسلمان مڙسن کي اوترو مهر ادا ڪريو، جيترو انهن ڪافر گهر وارين جو حق مھر مقرر ڪيو ويو هو. ۽ اُن الله کان ڊڄو جنھن تي توهان ايمان آندو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽويٰٓاَيُّهَا النَّبِيُّ اِذَا جَاۗءَكَ الْمُؤْمِنٰتُ يُبَايِعْنَكَ عَلٰٓي اَنْ لَّا يُشْرِكْنَ بِاللّٰهِ شَـيْـــــًٔــا وَّلَا يَسْرِقْنَ وَلَا يَزْنِيْنَ وَلَا يَقْتُلْنَ اَوْلَادَهُنَّ وَلَا يَاْتِيْنَ بِبُهْتَانٍ يَّفْتَرِيْنَهٗ بَيْنَ اَيْدِيْهِنَّ وَاَرْجُلِهِنَّ وَلَا يَعْصِيْنَكَ فِيْ مَعْرُوْفٍ فَبَايِعْهُنَّ وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللّٰهَ ۭ اِنَّ اللّٰهَ غَفُوْرٌ رَّحِيْمٌ 12
اي نبي (ﷺ) جڏهن مؤمن عورتون تو وٽ هنن ڳالهين تي اچي بيعت ڪن ته: هُو الله تعالى سان گڏ ٻئي ڪنھن کي شريڪ نه ڪنديون. چوري نه ڪنديون، زنا نه ڪنديون، پنھنجي اولاد کي قتل نه ڪنديون، پنھنجي طرفان ويٺي ويٺي ڪنھن تي بھتان نه هڻنديون ۽ نه نيڪيءَ جي ڪمن ۾ تنھنجي نافرماني ڪنديون ته پوءِ اُنهن کان بيعت وٺ ۽ اُنهن لاءِ الله تعالى کان بخشش جي دعا گهرندو رهه. بيشڪ الله تعالى وڏو معاف ڪندڙ ۽ وڏو رحم ڪندڙ آهي.
— عبدالسلام ڀُٽويٰٓاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا لَا تَتَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللّٰهُ عَلَيْهِمْ قَدْ يَىِٕسُوْا مِنَ الْاٰخِرَةِ كَـمَا يَىِٕسَ الْكُفَّارُ مِنْ اَصْحٰبِ الْقُبُوْرِ ۧ13
اي ايمان وارؤ! توهان انهن ماڻهن سان (به) دوستي نه رکو جن ماڻهن تي الله تعالى ڏمريل آهي، هي ماڻهو آخرت کان ايئن مايوس آهن جيئن ڪافر قبرن ۾ پيل مئلن کان (مايوس ٿيل آهن)
— عبدالسلام ڀُٽو